ماه های حرام کدامند ؟ آیا ماه صفر هم جزء ماه های حرام است؟

به نام خداوند مهربان

پرسش : با توجه به این که ماه هاى حرام، مانند ذى القعده، ذى الحجه و محرم، به ترتیب و پشت سر هم است، آیاماه

صفر، جزء ماه هاى حرام است یا ماه رجب؟ زیرا معقول نیست که در دوران جاهلیت، هنگام جنگ، در ماه هاى ذى

القعده و ذى الحجه و محرم آتش بس بشود. و جنگ پس از آن ادامه پیدا کند، آن گاه در ماه رجب نیز آتش بس بشود.

مراد از ماه هاى حرام ماه هایى است که خداوند متعال رعایت حرمت آن ها را بر مؤمنان واجب نموده

است و از زبان و از زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل(علیهما السلام) جنگ در ماه هاى حرام را ناروا دانسته

است. این سنت ابراهیم از زمان آن حضرت تا ظهور اسلام همچنان طبق سیره عملى در میان عرب محترم

شمرده مى شد، قرآن کریم نیز بر آن صحه گذاشته و حرمت ماه هاى حرام را امضاء کرد. چنان که خداوند

مى فرماید: «إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِى کِتَـبِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَـوَ تِ وَالأَْرْضَ مِنْهَآ

أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلاَ تَظْـلِمُوا فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ وَقَـتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَآفَّةً کَمَا یُقَـتِلُونَکُمْ کَآفَّةً وَاعْلَمُوا

أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ ;(توبه،36) شمار ماه ها به نزد خداوند، در کتاب الهى از روزى که آسمان ها و زمین را

آفرید، دوازده ماه است چهار ]ماه[ از آن حرام است. دین درست این است. پس در آن ]چهارماه[ بر

خویشتن ستم میکنید و با مشرکان به هنگام نبرد دسته جمعى پیکار کنید همان گونه که آن ها دسته

جمعى با شما پیکار مى کنند و بدانید خدا با پرهیزگاران است.» سه ماه از ماه هاى حرام پشت سر هم

هستند که عبارتند از ذى القعده، ذى الحجه و محرم و یکى دیگر، ماه رجب است که میان ماه هاى جمادى

و شعبان قرار گرفته است. در مورد تفاوت این ماه ها با ماه هاى دیگر در ابتدا قابل ذکر است که همه روزها

و شب ها مخلوق خداست و هیچ زمانى به خودى خود بر «زمان» دیگر برترى ندارد; ولى برخى از روزها،

شب ها و ماه ها به خاطر علل و حوادثى، برترى و قداست خاصى پیدا مى کنند. ماه هاى حرام نیز که به

زمان «حضرت ابراهیم» برمى گردد و در عصر جاهلیت به عنوان یک سنت به قوت خود باقى بود، از سوى

اسلام نیز به خاطر حکمت و فوایدى که داشته تأیید شد. از جمله فلسفه ها و فواید آن مى توان به

احتمال پایان یافتن جنگ ها به خاطر مجال یافتن جنگجویان براى تفکر و اندیشه، دعوت به صلح و آرامش،

امکان انجام مناسک حج، تجارت و بسیارى از امور دیگر، اشاره کرد. افزون بر این، در برخى روایات، فلسفه

حرام بودن ماه رجب، به جا آوردن عمره در این ماه بیان شده است.• بنابراین، سه ماه حرام پشت سرهم

است (ذوالقعده، ذوالحجه، محرم) و یک ماه مفرد و جدا است; یعنى ماه رجب که در روایات به آن تصریح

شده است•و ماه صفر از ماه هاى حرام نیست. و پشت سرهم نبودن ماه هاى حرام غیر معقول نیست،

ضمن این که اگر بنا است پشت سرهم باشد، چرا صفر ماه حرام باشد و شوال نباشد؟ 2. آتش بس در

جنگ، حتى براى چند روز یا یک روز هم داراى اثر و فایده است. در دوران جنگ هاى بیست ساله ویتنام،

براى آتش بس یک روزه تلاش مى کردند و این حکم، خود نشانه روح صلح طلبى اسلام است.• 3. منظور

از حرام نمودن این چهار ماه، این است که مردم در این ماه ها از جنگیدن دست بکشند و امنیت عمومى

در همه جا حکم فرما شود تا به زندگى خود و فراهم آوردن وسایل آسایش و سعادت خویش بپردازند و به

عبادات و طاعات مشغول شوند.• 4. در دوران جاهلیت که از دین توحیدى حضرت ابراهیم(علیه

السلام)خبرى نبود، مشرکان به این قانون الهى نیز احترام میگذاشتند، ولى به خواست خود جاى ماه ها را

عوض مى کردند; براى مثال به جاى ماه محرم، ماه صفر را حرام اعلام مى کردند که آیه 37 سوره توبه،

این عمل را کفر و گناه محسوب نمود.

پاورقی ها: 1. ر.ک: بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 51، ص 156 /

همان، ج 79، ص 229 / ثواب الاعمال 2. تفسیر نورالثقلین، ابن جمعه حویزى، ج 2، ص 215، ح 139، انتشارات اسماعیلیان. 3. تفسیر نورالثقلین، همان، ص 141. 4. ر.ک: تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازى و دیگران، ج 7، ص 408، دارالکتب الاسلامیه

تشکر