دعای توسل

دعای توسل

دعای توسل نام چند دعا است؛ اما یک دعا با همین نام، شهرتی بیشتر دارد که منبع آن، کتاب بحارالانوار است. مجلسی می‌گوید: این دعا را در یکی از نسخه‌های قدیمی که تألیف یکی از اصحابمان می‌باشد یافتم و در آن کتاب این گونه آمده بود: «‌این دعا را محمد بن بابویه از ائمه(ع) روایت کرده و من آن را برای هر چیز خواندم، فوراً اجابت شد». شیعیان ایران این دعا را شب‌های چهارشنبه، در مکان‌های مذهبی و به صورت جمعی می‌خوانند.

معنای توسل

توسّل از آموزه‌های اعتقادی شیعه و اکثریت مسلمانان است به معنای تمسک به شخصی یا چیزی که نزد خداوند، مقام و ارزش والا دارد، برای تقرب به او و برآورده شدن حاجت‌ها. توسل با آموزه شفاعت پیوند نزدیکی دارد و این دو آموزه معمولاً همراه یکدیگر ذکر می‌شوند.

اقسام دعای توسل

«دعای توسل» به چند دعا اطلاق می‌شود:

دعای توسل معروف که با عبارت «‌اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیک بِنَبِیک نَبِی الرَّحْمَةِ...‌» شروع می‌شود.[۱]

کفعمی در بلدالامین، [۲] دعای مفصلی به نام دعای فرج نقل کرده و در ضمن آن دعای توسل را نیز آورده است.

سيّد عليخان در الكَلِمُ الطيّب از قبس المصباح شيخ صَهْرَشتى دعای توسلی نقل كرده است.[۳]

دعای دیگری به نام دعای توسل در البلدالامین آمده است. کفعمی این دعا را بدون ذکر سند، به عنوان دعایی که از ائمه(ع) روایت شده، معرفی می‌کند. در این دعا، خواننده دعا، در بندهای پایانی با قسم‌دادن به حق چهارده معصوم، از خداوند حاجات خود را می‌طلبد.[۴]

سند دعای توسل معروف

از نظر سندی، منبع دعای توسلِ معروف که در مفاتیح الجنان آمده، کتاب بحارالانوار است. این دعا را محمد بن بابویه از ائمه معصوم روایت کرده است بدون آن که به اسناد و سلسله روایت اشاره کرده باشد. مجلسی می‌گوید: این دعا را در یکی از نسخه‌های قدیمی که تألیف یکی از اصحابمان می‌باشد یافتم و در آن کتاب این گونه آمده بود: «‌این دعا را محمد بن بابویه از ائمه(ع) روایت کرده و من آن را برای هر چیز خواندم فوراً اجابت شد. و دعا این است...‌» [۵]

محتوا

محتوای دعای توسّل، دعا و درخواست حاجت از درگاه خداوند است؛ با این ویژگی که هنگام دعا، خدا را به حق چهارده معصوم قسم می‌دهیم و از او می‌خواهیم که به حق آنان، حاجت و دعای ما را برآورده سازد. چنین درخواستی، نشانه مقام اولیای الهی نزد خداوند است و هیچ‏‌گونه منافاتی با توحید ندارد (ر.ک: مشروعیت توسل).

زمان قرائت

زمان مشخصی برای قرائت این دعا گفته نشده است؛ ولی در ایران رسم بر این است که شیعیان دعای توسل را شب‌های چهارشنبه بعد از نماز مغرب و عشا در مکان‌های مذهبی و به صورت جمعی می‌خوانند. به این ترتیب خوانده می‌شود که بعد از نام بردن و توسل به یکی از معصومین با عبارت «‌یا حُجَّةَ اللّهِ عَلی خَلْقِهِ یا سَیدَنا وَمَوْلینا اِنّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِک اِلَی اللّهِ وَقَدَّمْناک بَینَ یدَی حاجاتِنا»، جمله «‌یا وَجیهاً عِنْدَ اللّهِ اِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّهِ‌» در هر بند تکرار می‌شود و این دو عبارت در نام فاطمه زهرا (س) با جمله خطابی مؤنث آمده است. و در پایان دعای «‌یا سادَتی وَمَوالِی اِنّی تَوَجَّهْتُ بِکمْ اَئِمَّتی وَعُدَّتی لِیوْمِ فَقْری وَحاجَتی اِلَی اللّهِ وَتَوَسَّلْتُ بِکمْ اِلَی اللّهِ وَاسْتَشْفَعْتُ بِکمْ اِلَی اللّهِ فَاشْفَعُوا لی عِنْدَ اللّهِ وَاسْتَنْقِذُونی مِنْ ذُنُوبی عِنْدَ اللّهِ فَاِنَّکمْ وَسیلَتی اِلَی اللّهِ وَبِحُبِّکمْ وَبِقُرْبِکمْ اَرْجُو نَجاةً مِنَ اللّهِ فَکونُوا عِنْدَ اللّهِ رَجاَّئی یا سادَتی یا اَوْلِیاَّءَ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِمْ اَجْمَعینَ وَلَعَنَ اللّهُ اَعْداَّءَ اللّهِ ظالِمیهِمْ مِنَ الاْوَّلینَ وَالاْخِرینَ امینَ رَبَّ الْعالَمینَ‌» خوانده می‌شود.

پانویس

1 - مفاتیح الجنان، ص۲۰۴ـ۱۹۹.

2 - کفعمی، ص۴۵۲ـ۴۴۹

3 - مفاتیح الجنان، ص۲۰۴

4 - کفعمی، ص۵۰۳

5 - مجلسی ج۹۹ ص۲۴۷

منابع

مجلسی، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۳م.

قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم: مرکز نشر فرهنگی رجا، ۱۳۶۹ش.

کفعمی، ابراهیم بن علی، البلدالامین و الدّرع الحصین، بیروت: علاءالدین اعلمی، ۱۴۱۸/۱۹۹۷.