-154-جشن سپندارمذگان

یکی از جشن های کهن ایرانی که در سال های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته جشن اسفندگان است.

اما از آنجا که آگاهی های کاملی از این جشن کهن در منابع دست اول به جای نمانده است،

پژوهشگران هر یک از چشم اندازی دلخواه به این جشن کهن توجه نشان داده و در معرفی آن می کوشند.

ولی یکی از معتبرترین پژوهش هایی که در این مورد منتشر شده،

نوشتار ارزشمند دکتر "جلال خالقی مطلق" با عنوان «مردگیران،جشن بهاری زنان» است

که به بررسی دقیق آیین‌های کهن جشن اسفندگان بر بنیان کتاب های

«آثارالباقیه» و «التّفهیم» ابوریحان بیرونی، «زین‌الأخبار» گردیزی، «شرف‌نامه» نظامی گنجوی

و «شاهنامه» فردوسی می پردازد.

بر بنیان پژوهش های دکتر جلال خالقی مطلق آیین‌های جشن اسفندگان را فهرست‌وار چنین می توان یاد کرد:

1- جشنی بهاری بوده و در آستانه سال نو در روز اسفند از ماه اسفند (پنجم اسفند) برگزار می‌شده است.

2-  جشنی ویژه زنان بوده است.

3- در این جشن مردان به زنان بخشش می کردند و آن را "مردگیران" می نامیدند، چون زنان از مردان آرزوها می خواستند.

4- زنان خود را می‌آراستند و در طول روز در کوی و برزن به پایکوبی و افسانه‌گویی و شادی می‌پرداختند.

5- در پایان آن روز، رفتن به آتشکده برای توبه از گناهان کرده یا ناکرده نیز جزو برنامه این جشن بود.

6- دختران نیز از این جشن سهمی داشتند چون برخی این جشن را ویژه "عروسان نادیده‌شوی"، یعنی

    "دختران شوهرنکرده" دانسته اند. دختران در هر نوبهار جشن می گرفتند و به کام دل شادی می کردند.

7- در آن روز زنان کوی و بازار را از نظم و قانون هر روزه می‌انداختند و در واقع زنان در آن روز حاکم بر شهر بودند.

8- دختران و زنان در جشن دسته های گل به دست می گرفتند.

دکتر خالقی مطلق در پایان نوشتار خود تاکید می کند:

« ... از آنچه رفت، می توان چنین نتیجه گرفت که در ایران کهن یک جشن بهاری زنان بوده که در آن روز

زنان از آزادی بیشتری برخوردار بودند و به ویژه دختران "دمِ بخت" به همسرگزینی تشویق می شدند و از این رو

این جشن را "مردگیران" می‌نامیدند.

سپس تر با نفوذ بیشتر مذهب این جشن نخست تغییر ماهیت داده و جشن زنان شوهردار شده و این دسته زنان

در آن روز از شوهران خود به پاس یکسال پارسایی و خانه‌داری و شوهردوستی "مزد" می گرفتند، تا این که همین

نیز رفته‌رفته فراموش شده است.

روز این جشن پنجم اسفند بود.

پر بی راه نیست اگر بانوان روشنفکر ایرانی دست کم کنگره‌ها و جلسات ویژه مسائل زنان را در این روز برگزار کنند

تا یاد آن جشن دوباره زنده گردد ».

این جشن بزرگ و کهن رو به تمام زنان و مردان سرزمینم شاد باش میگم