خواب و بیش فعالی

نوزادان معمولاً به خاطر تغذیه اواسط شب بیدار می­شوند. در دوران نوپایی و یا در سنین مدرسه، بیداری­ شبانه کودکان عمدتاًٌ به دلیل بیماری، مصرف دارو و یا نیاز آنها برای تسکین کابوس­های شبانه است. بخشی از وقفه­های ایجاد شده در خواب ناشی از هراس است. محققان معتقدند بهترین روش برای کمک به بهبود شرایط خواب ایجاد عادات منظم و زمان مشخص برای خوابیدن کودکان است. کودکان در سنین مدرسه به ۹ تا ۱۲ ساعت خواب نیاز دارند. بر طبق گزارش انجمن روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، بسیاری از مشکلات خواب در دوران کودکی مرتبط با عادات خواب نامنظم یا اضطراب مربوط به زمان خواب است. برای کودکان در سنین پایین زمان خواب نوعی جدایی از والدین محسوب می­شود. به همین خاطر آنها از تاکتیک­هایی برای به تأخیر انداختن زمان خواب استفاده می­کنند. از جمله این تأخیر­ها می­توان به تقاضای مکرر آنها برای نوشیدن آب یا نیاز به استفاده از سرویس بهداشتی اشاره کرد. برای افراد مبتلا به اختلالا بیش فعالی و نقص توجه مسئله خواب حالت پیچیده­تری پیدا می­کند. اگر چه متخصصان بالینی، خصوصاً روان پزشکان معتقدند تغییرات خواب در کودکان مبتلا به بیش فعالی منحصراً ناشی از مصرف دارو خصوصاً دارو­های محرک است. شواهد موجود حاکی از این است که  مصرف دارو تنها یکی از علل اختلالات خواب همراه با بیش فعالی است. کودکان بیش فعال صرفه نظر از دارو­هایی که مصرف می­کنند به شکل معناداری مشکلات خواب بیشتری را نسبت به کودکان عادی تجربه می­کنند. این امکان مطرح شده است که گزارش نرخ بالایی از مشکلات خواب در کودکان مبتلا به بیش فعالی ناشی از رفتار نامناسب در بافت معیوب ارتباطات متقابل والد و کودک باشد. از سویی اثر هاله منفی امکان دارد منجر به گزارش بیشتر مشکلات مرتبط با خواب و همچنین کشمکش­های روزانه گردد. در حقیقت یافته­های مطالعات ذهنی حاکی از این است که مشکلات خواب، مقاومت برای رفتن به تخت خواب، بیداری­های شبانه، مشکلات تنفسی حین خواب، مشکلات موجود برای بیدار شدن هنگام صبح، خواب آلودگی در طول روز، در این کودکان بیشتر از گروه عادی است. بررسی­های عینی حاکی از کاهش معنادار میزان خواب کارآمد، مدت زمان واقعی خواب، متوسط زمان برای به خواب رفتن است. این نتایج نشان می­دهد که برخی شکایت­های والدین در این زمینه ناشی از روابط متقابل نامناسب والد- کودک نیست بلکه در تحقیقات عینی هم مطرح شده است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت مشکلات خواب در این کودکان ناشی از چندین عامل است و  ضروری است اختلالات همراه با اختلال بیش فعالی را در نظر گرفت. سندرم پا­ها، اختلال حرکات متناوب اندام­ها، عدم توانایی در خوابیدن بی خوابی(Sleep-onset insomnia) از جمله اختلالات خواب همراه با بیش فعالی هستند. بر اساس تحقیقات در افراد مبتلا به بیش فعالی و اختلال بی خوابی تأخیر در افزایش ملاتونین درون زاد دیده می­شود. فعالیت حرکتی میوکلونیک شبانه(Nocturnal) نقایص هوشیاری و اختلالات تنفسی نیز از دیگر اختلالات همراه با بیش فعالی است. شناسایی صحیح این عوامل به مدیریت صحیح مشکلات خواب این کودکان کمک می­کند. صحبت کردن در خواب و شب ادراری از جمله مشکلاتی است که کودکان با آن روبه رو هستند. بخشی از این مشکلات بعد رشدی دارند و نگران کننده نیستند. اما اگر فکر می­کنید کودک شما مشکلاتی در این زمینه دارد این ۵ سؤال را از خود بپرسید.

1.  آیا فرزند من مشکلاتی برای رفتن به رختخواب و خوابیدن دارد؟
2. خواب آلودگی بیش از حد در طول روز: آیا فرزند من در طول روز خسته و یاخواب آلود به نظر می­رسد؟ هنگام صبح بیدار شدن برای او دشوار است؟
3. بیداری: آیا فرزند من در طول شب غالباً بیدار می­شود یا پس از بیدار شدن از خواب در طول شب برای خوابیدن مجدد مشکلاتی دارد؟
4. نظم و مدت زمان خواب:چه ساعتی فرزند من به تخخواب می­رود ؟ در طول روز­های هفته ؟تعطیلات آخر هفته؟ مدت زمان خواب فرزند من چقدر است؟ چقدر به خواب نیاز دارد؟
5. خروپف: آیا فرزند من باصدای بلند خروپف میکند؟آیا به نظر میرسد شب ها مشکلات تنفسی دارد؟

انجمن ملی خواب پیشنهاداتی در این زمینه ارئه داده است:

ایجاد عادات خواب مثبت در سنین اولیه. یک برنامه برای زمان خواب و بیداری در نظر بگیرید. برای روز­های هفته و تعطیلات آخر هفته نیز برنامه را دنبال کنید. مدت زمان کافی برای خواب را متناسب با سن کودک خود تعیین کنید.

۲۰ تا ۳۰ دقیقه را اختصاص به امور قبل از خواب دهید. سرویس بهداشتی، پوشیدن لباس خواب، مطالعه. مشاهده تلوزیون موقع خواب، خصوصاً وجود تلوزیون در اتاق خواب کودک یکی از موانع برای خوابیدن کودک محسوب می­شود.

استراتژی­هایی برای برخورد با تغییرات خواب ناشی از دارو­های محرک:

1. صبر کنید(تغییرات خواب ناشی از داروهای محرک بعد از ۱-۲ ماه کاهش پیدا می­کند).
2. تعدیل برنامه زمانی برای مصرف دارو(اجتناب از مصرف دارو در عصر ).
3. استفاده از فرمول متفاوتی از داروی محرک مورد استفاده(تجارب بالینی حاکی از این است که فرمول متفاوت از یک داروی محرک اثرات متفاوتی بر روی خواب دارد).
4. استفاده از نوع دیگری از دارو­های محرک(برخی تحقیقات نشان دادند که آمفتامین­ها در مقایسه با متیل فنیدیت اثر بیشتری بر روی خواب دارند).
5. استفاده از دارو­های غیر محرک(اتومکستین).
6. مصرف آنتی هیستامین
7. مصرف کلونیدین

به خاطر داشته باشید این داروها باید با مشورت و تحت نظارت پزشک مصرف شوند.

نویسنده: افسانه رحیمی

www.teleyare.com