در ضرورت توجه به تاریخ جهان

در ضرورت توجه به تاریخ جهان

اکبر معصوم بیگی

در نسلی که من در آن بالیدم، نسلی که در اواخر دهه ی چهل شمسی سن اش کم و بیش میان بیست تا بیست و چهار سال نوسان داشت، خواندن تاریخ، چه تاریخ معاصر و قدیم ایران و چه تاریخ جهان، وظیفه ای شاق نبود، هوایی بود که در آن دم می زدیم. اگر می خواستیم تاریخ ساز باشیم، اگر می خواستیم وارد دهلیز دل انگیز و بی پایان تاریخ شویم، اگر می خواستیم از بند واپسماندگی غم انگیز جامعه ی خواب زده ی شرقی برهیم، اگر می خواستیم سیر تاریخ را به سود نیرو های پیشرو دگرگون کنیم، در یک کلام، اگر در پی رهایی بودیم می بایست تاریخ بدانیم، تاریخ بخوانیم. ده ها کتاب درباره ی تاریخ مشروطه و تاریخ معاصر، "تاریخ جهانِ" روزل پالمر، "نگاهی به تاریخ جهانِ" جواهر لعل نهرو، "تاریخ مغولِ" عباس اقبال، "مناسبات ارضی در ایران عصر مغولِ" پتروشفسکی، "ناپلئونِ" تارله، "ناصر خسرو و اسماعیلیانِ" برتلس، "همشهری تام پین" (در سرگذشت تام پین انقلابی امریکایی و انقلاب های امریکا و فرانسه)، "تاریخ مشروطه" و "تاریخ هجده ی ساله آذربایجانِ" زنده یاد احمد کسروی، "تاریخ بیداری ایرانیانِ" ناظم الاسلام, "حسن صباح" کریم کشاورز(مجموعه ی درخشانی از نوشته ها درباره ی حسن صباح و اسماعیلیان ), "علم در تاریخِ" جان برنال، "از صبا تا نیما"ی یحیی آرین پور، تاریخ های (در واقع تاریخ اندیشه ی) فریدون آدمیت، تاریخ نگاری های عبدالحسین زرین کوب و ... ده ها کتاب خواندنی و آموختنی و گیرای دیگر جزو فهرست مطالعاتی هر آدم پیشرو بود. زندان های سیاسی ایران هرگز از کتاب تاریخ های ایران و جهان خالی نبود. گزافه نیست اگر بگویم که تاریخ بیشترین اقلام کتاب های زندان ها را تشکیل می داد. ولی جای دریغ است که پس از انقلاب سال ۵۷ اگر چه در آغاز موجی از تاریخ خوانی (خاصه تاریخ معاصر ایران) برخاست ولی تاریخ جهان، تاریخ مدرن و کهن جهان، تا حدود بسیار نادیده انگاشته شد و جای به مبهم گویی های تاریکِ شبه فلسفی و به اصطلاح نظری سپرد. بی گمان تمهید های حکومت هم در منزوی کردن مردم از جهان و دشمن خویی با هرآن چه رنگ "غیر" و "دیگری" دارد، عداوت با جهان مدرن و هر آن چه نو و مدرن است، در این روند نامیمون، نا به هنجارو اندیشه ستیز به هیچ روی بی تاثیر نبوده است. تاریخ اروپا پیشکش، طوفانی سهمگین سراسر منطقه ی ما، خاورمیانه، را در نوردیده است و آینده ی مردمان و کشورهای این منطقه را در رهگذر خطر جدی قرار داده است، اما اگر بخواهید درباره ی تاریخ سوریه، مصر، تاریخ جنبش بسیار مهمِ اخوان المسلمین، تاریخ فلسطین، اردن، عراق، لیبی یا هر کشور دیگری در این محدوده ی جغرافیایی آگاهی هایی به دست آورید نه تنها چیز دندان گیری نصیب نمی برید بلکه یقین بدانید از کتاب فروشی های تهران دستِ خالی باز خواهید گشت. 

ترجمه ی "فرزندان انقلاب" (تاریخ فرانسه از ۱۷۹۹ تا ۱۹۱۴) نوشته ی رابرت جیلدیا گامی است کوچک در راه گشودن درهای فروبسته ی تاریخ جهان که با ترجمه های دیگری در زمینه ی تاریخ جهان دنبال خواهد شد. "فرزندان انقلاب " به ویژه از آن رو اهمیت دارد که به جرأت می توان گفت جنبه ای از زندگی ملتهب و پُرماجرای انقلاب و مردم فرانسه نیست که نویسنده بدان نپرداخته باشد.